တစ္သက္လံုးဖံုးသမွ် ကုန္းမွေပၚ

Syphilis စစ္ဖလစ္ေရာဂါဟာ လိင္ဆက္ဆံျခင္းေၾကာင့္ ကူးဆက္ပ်ံ႔ပြါးလို႔ (Sexually transmitted disease STD) လိင္ေရာဂါမ်ားစာရင္းမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။ ခရစ္ မေပၚမီ ႏွစ္ ေပါင္းမ်ားစြာကပင္ ကူးဆက္ ပ်ံ႔ပြါး ခဲ့တဲ့ေရာဂါျဖစ္ၿပီး၊ ပိုးသတ္ေဆး Penicillin ေပၚလာမွ ေရာဂါျဖစ္ပြါးမႈ က်ဆင္းခဲ့ရာမွ ယခုေခတ္မွာ AIDS စတဲ့ ေရာဂါမ်ားနဲ႔ အတူ ျပန္ေခါင္းေထာင္ လာတဲ့ ေရာဂါ ပါ။

စစ္ဖလစ္ေရာဂါဟာ ဘက္တီးရီးယားပိုးစာရင္း၀င္တဲ့ ေျမြေပါက္စမ်ားကဲ့သို႔ ေသးသြယ္ ေသာကိုယ္ရွိၿပီး ထြန္႔လိင္စြာ သြားတဲ့ အလိင္ပိုး (spirochete) တစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ (Treponema pallidum) လို႔ေခၚတဲ့ ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါပိုးေတြရွိတဲ့ စစ္ဖလစ္အနာ ေတြနဲ႔ တိုက္ရိုက္ ထိေတြ႔ျခင္းျဖင့္ ေရာဂါ ပိုးမ်ား တစ္ဦးမွတစ္ဦးသို႔ ကူးဆက္ပ်ံ႔ပြါး ပါတယ္။ အိမ္သာခံုမ်ား၊ တံခါးလက္ကိုင္မ်ား၊ အိမ္သာသံုးစကၠဴမ်ား၊ ေရကူးကန္၊ အ၀တ္ အစားမ်ား၊ အစားအေသာက္ခြက္ပုဂံမ်ားမွ ကူးဆက္ျခင္း မရွိပါဘူး။ စစ္ဖလစ္အနာေတြက လိင္အဂၤါေတြေပၚမွာ ရွိပါတယ္။ စအို၊ ပါးစပ္၊ ႏွတ္ခမ္းမ်ားေပၚ မွာလည္းရွိနိုင္တာမို႔ သဘာ၀ မဟုတ္ေသာ ေခတ္ေပၚနည္းဆန္းမ်ားျဖင့္ ဆက္ဆံသူမ်ားကို ကူးဆက္နိုင္ပါတယ္။

စစ္ဖလစ္ပိုးမ်ား ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မွ သေႏၶသားဆီ ကူးနိုင္လို႔ ေမြးရာပါစစ္ဖလစ္ ေရာဂါ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လြန္ခဲ့တဲ့ အႏွစ္ ၃၀ ေက်ာ္က Reader Digest မွာ First person award ဆြတ္ခူးခဲ့တဲ့ တကယ့္ အျဖစ္အပ်က္ေလးကို ေျပာျပ ခ်င္ပါတယ္။ သတင္းစာေတြထဲမွာ နံမည္ႀကီး မီလ်ံနာ သူေဌးႀကီးရဲ့သား လက္ထပ္ဖို႔ တစ္လအလိုမွာ အေပ်ာ္တမ္း ရြက္ေလွစီးရင္း ေလွေမွာက္လို႔ ေသဆံုး သြားတဲ့ သတင္းပါပဲ။ ကံေကာင္း ေထာက္မစြာ သတိုးသမီးေလာင္းကေတာ့ ေလွစီးရာမွာ မပါသြားလို႔ ေသဆံုးရာမွာ မပါခဲ့ပါဘူး။ သူေဌးသားရဲ့ အသုဘကို ခမ္းနားစြာက်င္းပၾကေၾကာင္းနဲ႔ က်န္ရစ္သူ ဇနီးေလာင္းကို ၀ိုင္း၀န္ အားေပး ေနၾကပံုကို သတင္းစာ မ်က္ႏွာဖံုမွာ ေဖၚျပ ထားပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လူသိရွင္ၾကား သတင္းပါ။

လူမသိ လိုက္တဲ့ သတင္းမွန္ ကေတာ့…. သူေဌးသားနဲ႔ သူခ်စ္သူတို႔ လက္မထပ္မွီ ၆လ အလိုမွာ က်န္းမာေၾကာင္း၊ ေရာဂါကင္း ရွင္းေၾကာင္း ေဆးစစ္ၾကပါတယ္။ (ျပင္သစ္နိုင္ငံမွာ တရား၀င္ လက္ထပ္သူတိုင္း ေဆးေအာင္ လက္မွတ္ ျပရပါတယ္။ အဲ့ဒီ လက္မွတ္က ၆လသာ တရား၀င္ (Valid) ပါတယ္။ ဒီစနစ္ေလး ျမန္မာျပည္မွာလည္း လုပ္ဖို႔ေကာင္းပါတယ္)။ ေဆးစစ္ၿပီးလို႔ အေျဖသြားယူေတာ့ ဆရာ၀န္က သူေဌးသား တစ္ဦးတည္းကို စမ္းသပ္ခန္းထဲ ေခၚသြားၿပီး၊ မ်က္စိမွတ္ၿပီး လမ္းေလ်ာက္ ခိုင္းပါ တယ္။ သူေဌးသား ဘယ္လိုမွ လမ္းေလ်ာက္လို႔ မရပါဘူး။

   က်မတို႔ကိုယ္ခႏၶာရဲ့ ဟန္ခ်က္မွန္ဖို႔ မ်က္စိနဲ႔ ဥေဏွာက္က တာ၀န္ယူရပါတယ္။ မ်က္စိမွိတ္လိုက္တဲ့ အခါ ဥေဏွာက္တစ္ခုထဲက တာ၀န္ယူရပါေတာ့တယ္။ ေမြးရာပါ စစ္ဖရစ္ေရာဂါ ျဖစ္သူေတြမွာ ဥေဏွာက္ရဲ့ ဟန္ခ်က္ထိန္းရာ ဌာနမ်ား ပ်က္စီးသြားတာေၾကာင့္ မ်က္စိမွိတ္လိုက္တဲ့အခါ ဟန္ခ်က္မထိန္းနိုင္ေတာ့ တာပါ။ သူေဌးသားရဲ့ ေသြးစစ္ခ်က္မွာ စစ္ဖလစ္ေရာဂါ ရွိတယ္ဆိုတာ ပါေနၿပီးသားပါ။

    ဒါေပမဲ့ သူေဌးသားကို မျငင္းနိုင္ေအာင္ လက္ေတြ႔ျပ လိုက္တာပါ။ အဆိုးဆံုး သတင္းကေတာ့ ဒီလို ေမြးရာပါစစ္ဖလစ္ကေရာဂါက ကုလို႔မရပါဘူး။ သိပ္ေနာက္က် သြားပါၿပီး။ သူေဌးသားအတြက္ ေသဖို႔ ရက္သာ ေစာင့္ေနရေတာ့မွာပါ။ သူ႔အေနနဲ႔ ေသမဲ့အတူတူ သူ႔ခ်စ္သူကို မုဆိုးမ မျဖစ္ေအာင္၊ သူ႔အေဖ လည္း နာမည္ မပ်က္ေအာင္၊ သူ႔မိခင္နဲ႔ သူ႔ခ်စ္သူက အိမ္ေထာင္ေရး သစၥာမရွိတဲ့ သူ႔ဖခင္အေပၚ ေဒါသေတြ မျဖစ္ရေအာင္ သူ႔ကိုယ္သူ အဆံုးဆီရင္ သြားတာပါ။ ဒီဇတ္လမ္းႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ ဇတ္လမ္း တစ္ခု ေလာေလာဆယ္ ျပင္သစ္တရားရံုး မွာတရား စြဲမႈ ျဖစ္ေနပါတယ္။

  တရားစြဲသူ အမ်ိဳးသမီး ၃ဦးက၊ သူတို႔နဲ႔ ဆက္ဆံခဲ့တဲ့ လူ ရြယ္ကို တရားဆြဲတဲ့ အမႈပါ။ လူရြယ္က သူ႔မွာ AIDS ပိုးရွိေနတာ သိရဲ့နဲ႔ သူနဲ႔ဆက္ဆံခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၃ ဦးကို တမင္ ေရာဂါ ကူးေစလိုတဲ့ ဆႏၵနဲ႔ (Condom) ကြန္ဒံုးမသံုးပဲ ဆက္ဆံခဲ့ လို႔ အမ်ိဳးသမီး ၃ ဦးလံုးဆီ ေရာဂါကူးသြားခဲ့တဲ့ အမႈပါ။ တကယ္လို႔ အမႈထင္ရွားရင္ ၁၅ ႏွစ္ ေထာင္ဒါဏ္ အခ်ခံရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

    ေအာ္ ..ေလာကမွာ စိတ္ေကာင္းရွိတဲ့ သူေတာ္ေကာင္း ေတြရွိသလို၊ စိတ္ထား ယုတ္မာတဲ့ လူမိုက္ေတြ လည္း ရွိပါလား။ ဘယ္သူကိုမွ ယံုလို႔ မရပါလား။ ဒါေၾကာင့္လည္း ျမတ္ဘုရားက မဂၤလာတရား ၃၈ ပါး ထဲမွာ ပထမဦးဆံုး မဂၤလာႏွစ္ပါးက (၁) လူမိုက္ကိုေ၀းေ၀းက ေရွာင္ဖို႔နဲ႔ (၂) ပညာရွိကို ဆည္းကပ္ဖို႔ ေဟာခဲ့ တာပါလားလို႔ သေဘာေပါက္ မိပါ ေတာ့တယ္။ စစ္ဖလစ္ေရာဂါရဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ ေတြေပၚ မူတည္ ၿပီး အဆင့္ (၄) ဆင့္ ခြဲျခားနိုင္ ပါတယ္။

   Primary, Secondary, latent and tertiary တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ပထမအဆင့္ (Primary stage) မွာ လိင္အဂၤါမွာ အနာေပါက္ (ulcer) ကေလးတစ္ခု ေပၚလာပါတယ္။ အဲ့ဒီ အနာေပါက္က မာၿပီး၊ ယားျခင္း၊ နာျခင္း၊ မရွိပါဘူး။ သူ႔ဘာသာ ၂-၆ ပတ္ အတြင္း(၀ါ) ဒါမွမဟုတ္ penicillin ေလးတစ္လံုး ထိုးရံု (tetracycline) ေသာက္ရံုနဲ႔တင္ ေပ်ာက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရိုးရိုးအနာလို႔ ထင္ၿပီး၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ စစ္ဖလစ္ျဖစ္ လိုက္မွန္း မသိ လိုက္ၾကပါဘူး။ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ မဟုတ္တာေတြ လုပ္ခဲ့တဲ့ သူေတြက လြဲရင္ ေပါ့။

    အမ်ိဳး သမီး ၄၀-၈၅% ႏွင့္အမ်ိဳးသား ၂၀-၆၅% မွာ ပထမအဆင့္ အနာေပါက္ မျဖစ္ပါဘူး။ အနာ ေပါက္ မျဖစ္ေပမဲ့ ကိုယ္တြင္းမွာေရာက္ေနတဲ့ ေရာဂါပိုးက ေနာက္အဆင့္ ေတြကို ဆက္လ်က္ ျဖစ္ပြါး ေစပါတယ္။ ဒုတိယအဆင့္ (Secondary stage) မွာ လက္ဖ၀ါး၊ ေျခဖ၀ါး အပါအ၀င္ တစ္ကိုယ္ လံုးမွာ (Rash) မိတ္၊ အင္ပ်ဥ္ ကဲ့သို႔ အေရျပားေပၚတြင္ အနီေရာင္ (၀ါ) အျဖဴေရာင္ အဖု အပိမ့္ မ်ားထြက္လာ ပါသည္။ သို႔ေသာ္ အင္ပ်ဥ္ကဲ့သို႔ ယားျခင္း မရွိပါဘူး။

   အနာမ်ား တြင္ ပိုးမ်ား မ်ားစြာ ရွိသျဖင့္ ေရာဂါကူး နိုင္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ႏွင့္ အနာႀကီး ေရာဂါ မွားယြင္း ၾက ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယအဆင့္ဟာ ပထမအဆင့္ အနာေပါက္ ေပၚၿပီး ၄-၁၀ ပတ္ အတြင္း ေပၚ တတ္ၿပီး ၃-၆ ပတ္မွာ ေပ်ာက္ပါတယ္။ ၂၅% ေသာ လူနာမ်ားမွာ အေရျပားအဖုမ်ား ထပ္ခါ ထပ္ခါ ေပၚတတ္ ပါသည္။ တတိယအဆင့္ (latent stage) မွာေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြ မရွိပါဘူး။

    ဒါေပမဲ့ လူနာရဲ့ ေသြးကို စစ္ရင္ေတာ့ စစ္ဖလစ္ေရာဂါ ရွိေၾကာင္း သိနိုင္ပါတယ္။ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ဒုတိယအဆင့္ေနာက္ ၁-၂ ႏွစ္ အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ စတုတၳအဆင့္ (tertiary stage) က ေရာဂါပိုး၀င္ၿပီး  ၃-၁၅ ႏွစ္ အတြင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္မွာ ေတာ့ ေရာဂါ မကူး ေတာ့ပါဘူး။ ဒီအဆင့္ ကိုလည္း ၃ မ်ိဳး ခြဲနိုင္ပါတယ္။

၁။ ေပ်ာ့ေသာ အဖု အလံုး မ်ားေပၚျခင္း (Gummas) အေရျပား၊ အသဲ၊ အရိုးမ်ားမွာ မ်ား ေသာအားျဖင့္ ေပၚပါတယ္။ ေရာဂါပိုးစ ၀င္ၿပီး ၄၅ ႏွစ္ၾကာသည့္ အထိ ေပၚနိုင္ပါတယ္။

၂။ Neurosyphilis နပ္ေၾကာစစ္ဖလစ္။ ဥေဏွာက္အေျမွးေရာင္ျခင္း၊ ဥေဏွာက္ အပါအ၀င္ နပ္ေၾကာႀကီးမ်ား ေရာင္ျခင္းေၾကာင့္ တစ္ကိုယ္လံုး ရွိၾကြက္သားမ်ား ေပ်ာ့ျခင္း general paralysis)၊ ကိုယ္ဟန္ခ်က္ မထိန္းနိုင္ျခင္း၊ (seizure) တက္ျခင္း မ်ားျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအဆင့္ ကို အရပ္အေခၚ “ဖါႀကိဳး” တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။
  လူနာဟာ general paralysis ႏွင့္ ကိုယ္ ဟန္ခ်က္ မထိန္းနိုင္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ေျခဆာၿပီး သြားတတ္ လို႔ပါ။

   ၃။ႏွလံုးႏွင့္ ေသြးေၾကာ စစ္ဖလစ္။ ႏွလံုးမွ ထြက္လာေသာေသြးေၾကာႀကီး (Aorta) ရဲ့နံရံကို ပိုးေတြ စားျပစ္ တာေၾကာင့္ ေသြးေၾကာနံရံ ပါးသြားၿပီး ေသြးေၾကာ နံရံေပါက္ျခင္းႏွင့္ ႏွလံုး ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ေစ ပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အသက္ ၅၀ ၀န္းက်င္ ေလာက္မွာ ဒီႏွလံုးေရာဂါျဖစ္ တတ္ပါတယ္။ အဲ့ဒီအခ်ိန္က်မွ စစ္ဖလစ္ပိုးကူး ဆက္ခံခဲ့ရ ေၾကာင္း သိၾကတာ မ်ားပါတယ္။ ဒါေတာင္ အမ်ိဴးသမီးက က်န္းမာေရး ဗဟုသုတရွိမွ သိနိုင္တာပါ။

   ေမြးရာပါ စစ္ဖလစ္ (Congenital syphilis)။ ကိုယ္၀န္ရွိစဥ္မွာ ေရာဂါပိုးမ်ား အခ်င္း ကိုျဖတ္သြား တာေၾကာင့္ သေႏၶသား ကို ေရာဂါကူးနိုင္သလို၊ ေမြးဖြါးစဥ္၌ လိင္အဂၤါရွိ ပိုးမ်ား ေၾကာင့္ ခေလးကို ကူးနိုင္ပါတယ္။ ေမြးစ ခေလး ၆၀% ေလာက္မွာ ေရာဂါလကၡဏာ မေပၚ တတ္ပါဘူး။ ခေလးရဲ့ ပထမ       ၂ႏွစ္မွာ အသဲႏွင့္သရက္ရြက္မ်ား ႀကီးျခင္း၊ အဖုအပိမ့္ ထြက္ျခင္း၊ ဖ်ားျခင္း၊ အဆုတ္ေရာင္ျခင္းႏွင့္ နပ္ေၾကာစစ္ဖလစ္မ်ား ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

     အခ်ိဳ႔မွာ ျမင္းကုန္းႏွီး ကဲ့သို႔ ႏွေခါင္း အလယ္ခ်ိင့္ျခင္း (saddle nose) မ်ား ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ syphilis ေရာဂါရွိရင္ အေမရိက၊ ကေနဒါ၊ ဥေရာပနိုင္ငံမ်ားမွာ (notifiable disease) က်န္းမာေရးဌာနကို အေၾကာင္းၾကား ရပါတယ္။ ။ syphilis အတြက္ ကာကြယ္ေဆး မရွိပါဘူး။

    ဒါေပမဲ့ အစြမ္းထက္တဲ့ ပိုးသတ္ေဆးေတြ ရွိပါတယ္။ Penicillin (ပင္နစလင္) နဲ႔ tetracycline (တတ္ထရာဆိုင္းကလင္း) ေဆးမ်ား က ပိုးကို သတ္နိုင္ ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခ်ိဳ႔ ပိုးမ်ား ေဆးယဥ္ေန (Resistant) တတ္ပါတယ္။ က်မ ေတာင္ႀကီးမွာ ေဆးခန္းဖြင့္စဥ္က ယိုးဒယားဘက္ ေမွာင္ခိုကူး သြားၾကေသာ အမ်ိဳးသားမ်ား ေဆးျပင္းမ်ား ထိုးလာၾကၿပီး၊ နားပင္းေသာ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ိဳးမ်ားကို ငယ္ ငယ္ရြယ္ရြယ္နဲ႔ ခံစားၾက ရပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ဆို နားပင္းတဲ့ ဒုကၡသည္မ်ား ဘ၀အထိ ေရာက္ သြားၾက ရပါတယ္။

    အိမ္ေထာင္သည္ အမ်ိဳးသားမ်ား အိမ္သူ မသိေအာင္ သြားခ်င္ရာ သြားၿပီး၊ မိမိ ဘာသာ ေဆးကုသမႈ ျပဳၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အိမ္သူကိုေတာ့ မေျပာရဲပဲ ဆိတ္ဆိတ္ေနခဲ့ တဲ့အတြက္ အမ်ိဳးသမီး အိမ္ေထာင္ သည္မ်ား ႏွလံုး ေရာဂါရၾကၿပီး၊ အျပစ္မဲ့တဲ့ ရင္ေသြး ငယ္မ်ား ကုမရတဲ့ ေရာဂါနဲ႔ ဘ၀ဆံုး ၾကရပါတယ္။ မိခင္ေလာင္းမ်ား ပထမအႀကိမ္ ဗိုက္အပ္သည့္ အခါႏွင့္ ေနာက္ဆံုး ၃လ တြင္တစ္ခါ စစ္ဖလစ္ပိုး ရွိမရွိ စစ္ေဆး သင့္ပါတယ္။ ပိုးရွိတဲ့ မိခင္မ်ား ေဆးကုသျခင္း ျဖင့္ သားသမီးမ်ား ေမြးရာပါ စစ္ဖလစ္ ေရာဂါျဖစ္ျခင္းမွ ကာကြယ္နိုင္ ပါတယ္။ Codom သံုးျခင္းျဖင့္ စစ္ဖလစ္ေရာဂါရဲ့ အႏၱရာယ္ (Risk) ကိုနိမ့္က်ေစေပမဲ့ လံုး၀ ေတာ့ မကာကြယ္ နိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ နံမည္ႀကီး အေမရိကန္ CDC (centre for disease control) က တစ္လင္တစ္မယား စနစ္ျဖင့္ မိမိ အိမ္သူအိမ္သား အေပၚသစၥာရွိ ၾကဖို႔ ႏႈိးေဆာ္ ထားပါတယ္။

     အလွ်င္းသင့္လို႔ ကာေမသူမိစၦာရကံနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ လူသိနည္းတဲ့ အခ်ိဳ႔အခ်က္ ေတြ ကိုေျပာျပ ခ်င္ ပါတယ္။ ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ား က်ဴးလြန္ပါက ကာေမသုမိစၦာစာရကံထိုက္ ပါတယ္။                              

၁။ အိမ္ေထာင္သည္ အမ်ိဳးသား(၀ါ)အမ်ိဳးသမီးဟာ မိမိကာမပိုင္ (ကာမကိုပိုင္ဆိုင္သူျဖစ္လို႔) အမ်ိဳးသား  (၀ါ)အမ်ိဳးသမီးကလြဲၿပီး အျခားေသာသူမ်ားႏွင့္ဆက္ဆံျခင္း (လိင္လုပ္သားမ်ား) အပါ၀င္။                     
၂။ မိမိကာမပိုင္ ျဖစ္ေသာ္လည္း သဘာ၀ မက်ေသာ နည္းမ်ား၊ ဥပမာ မစင္ေပါက္၊ ပါးစပ္ ေပါက္မ်ား (anal or oral) အသံုးျပဳျခင္း။
၃။အမ်ိဳးသားမ်ား မိမိလိင္ အဂၤါကို ေဆး (၀ါ) ခြဲစိတ္ျခင္းျဖင့္ ႀကီးမား ေအာင္ျပဳလုပ္ၿပီး ဆက္ဆံ ျခင္း။
၄။ မိမိ အိမ္သူက ကိုယ္၀န္ရင့္ ေနစဥ္ ဆက္ဆံျခင္း။
၅။ မိဘ၊ ဆရာ၊ သူတကာ ျမင္၍ မသင့္ေသာ ေနရာ၌ ဆက္ဆံျခင္း။ တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

က်မ္းကိုး။
၁။ Syphilis, CDC.
၂။ Syphilis, Wikipedia, the free encyclopedia.
၃။ Reader Digest.
၄။ အရွင္ေကာမလ(ခ)ဆန္နီေနမင္း၏ကာေမသုမိစၦာရကံအက်ယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္။ http://futuredream.ning.com/.