လူကီးမီးယားေခၚ ေသြးကင္ဆာ (Leukaemia)။

 

ေသြးမွာ ေသြးဥနီ၊ ေသြးဥျဖဴ၊ ေသြးဥမႊား ရယ္လို႔ရွိၿပီး သူတို႔အားလံုး (progenitor) ေခၚတဲ့ မိခင္ဆဲလ္ ကေနျဖစ္လာၾကတာပါ။ တစ္နည္းအားျဖင့္ တစ္မေအထဲက ေပါက္ဖြါး လာတဲ့ ေမာင္ႏွမေတြ လိုပါပဲ။ progenitor ဆဲလ္ေတြက ရိုးတြင္းျခင္ဆီ၊ အသဲနဲ႔ သရက္ရြက္ ေတြမွာ ရွိပါတယ္။ အက်ိတ္ေတြ မွာလည္း အနည္းအက်ဥ္းရွိပါတယ္။ သာမန္လူေတြမွာေတာ့ ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာ ရွိတဲ့ progenitor ဆဲေတြက ေသြးဥနီ၊ ေသြးဥျဖဴ၊ ေသြးဥမႊားေတြကို ထုတ္လုပ္ ေပးပါတယ္။

ေသြးဥျဖဴျဖစ္မဲ့ဆဲလ္ေတြက ေသြးဥျဖဴ အေကာင္းေတြ မျဖစ္ပဲ ကင္ဆာ ဆဲလ္ေတြ ျဖစ္သြား တာကို ေသြးကင္ဆာလို႔ ေခၚပါတယ္။ ေသြးဥနီနဲ႔ ေသြးဥမႊားျဖစ္မဲ့ဆဲလ္ေတြကလည္း ကင္ဆာ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အျဖစ္နည္းပါတယ္။ သူတို႔ကိုေတာ့ေသြးကင္ဆာလို႔ မေခၚ ပါဘူး။

ေသြးကင္ဆာရဲ့ေရာဂါျဖစ္ပြါးမႈအခ်ိန္ကာလေပၚမူတည္ၿပီး ခ်က္ခ်င္းနီးပါးေသေစနိုင္တဲ့

(acute leukemia) နဲ႔ နာတာရွည္ (chronic leukemia) လို႔ႏွစ္မ်ိဳးခြဲထားပါတယ္။

(acute leukemia) မွာ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြလွ်င္ျမန္စြာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာျဖစ္ေပၚလာၿပီး ေသြးထဲ ကိုပါ လွ်ံက်လာပါတယ္။ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာအလြန္မ်ားတာေၾကာင့္ ေသြးဥ အေကာင္းေတြ မထုတ္နိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ဒီကင္ဆာမ်ိဳးက ခေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ား ပါတယ္။

နာတာရွည္ (chronic leukemia) မွာေတာ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ တစ္ေျဖးေျဖးခ်င္း လႏွင့္ ႏွစ္ႏွင့္ ခ်ီၿပီး မ်ားလာပါတယ္။ ဒီကင္ဆာမ်ိဳးက လူႀကီးေတြမွာအျဖစ္မ်ားပါတယ္။

ဒီကင္ဆာႏွစ္မ်ိဳးကိုမွ ကင္ဆာဆဲလ္ အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္ၿပီး (lymphocytic) နဲ႔ (myeloid) လို႔ ထပ္ခြဲပါတယ္။ (lymphocytic) ကင္ဆာမွာ ေရာဂါကိုတိုက္ခိုက္တဲ့ ေသြးဥျဖဴ ေတြကေန ကင္ဆာျဖစ္တာမို႔ လူနာဟာေရာဂါကာကြယ္နိုင္တဲ့စြမ္းအားမရွိေတာ့ပဲ ေရာဂါပိုး ေတြေၾကာင့္ေသဆံုးရပါတယ္။ဒီဆဲလ္ေတြက ကိုယ္ခႏၶာရဲ့ အက်ိတ္ (လည္ပင္း၊ ခ်ိဳင္း၊ ေပါင္ခ်န္၊ သရက္ရြက္ စသည္) ထဲမွာ မ်ားတာမို႔ ဒီကင္တာမ်ိဳးမွာ သရက္ရြက္နဲ႔ အက်ိတ္ေတြ ႀကီးလာ ပါတယ္။

(myeloid) ကင္ဆာမ်ိဳးမွာ ကိုယ္ထဲမွာ လွည့္ပတ္ေနတဲ့ ေသြးထဲက ေသြးဥျဖဴေတြ ကေန ကင္ဆာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကင္ဆာဆဲလ္ေတြက ေသြးျဖစ္ရာ ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာျဖစ္ တာမို႔ ေသြးဥနီေတြျဖစ္တာနဲ႔ ေနရာ တူၿပီး ကင္ဆာဆဲလ္ေတြက ေသြးဥနီေတြရဲ့ ေနရာကို ယူလိုက္တဲ့ အတြက္ ေသြးဥနီျဖစ္မႈနည္းသြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေသြးကင္ဆာမ်ိဳးမွာ ေသြးအားနည္းျခင္း ကိုျဖစ္ေစပါတယ္။  

ရိုးတြင္းျခင္ဆီမွာေသြးနီဥေတြ အျပင္ ေသြးတိတ္ေအာင္လုပ္တဲ့ ေသြးဥမႊားေတြလဲ ထုတ္လုပ္ တာမို႔ ေသြးဥမႊားထုတ္လုပ္မႈကိုလည္းထိခိုက္ေစတဲ့အတြက္ ေသြးမတိတ္ျခင္းကိုပါ ျဖစ္ေစ ပါတယ္။

ကိုယ္ထဲမွာ လွည့္ပတ္ေနတဲ့ ေသြးထဲက ေသြးဥျဖဴေတြ ကကိုယ္ထဲကို၀င္လာတဲ့ ပိုးေတြ အထူး သျဖင့္ ျပည္တည္ေစသည့္ပိုး မ်ားကိုသုတ္သင္ရွင္းလင္းတာမို႔ ဒီကင္ဆာမွာ  ပိုးေရာဂါမ်ား အျဖစ္မ်ားၿပီး ကူးဆက္တတ္သည့္ ပိုးေရာဂါမ်ားျဖစ္တဲ့ နမိုးနီယာေရာဂါ၊ေသြးျပည္တည္ေရာဂါ၊ ဥေဏွာက္ျပည္တည္ ေရာဂါ စသည္မ်ားေၾကာင့္ အသက္ေသဆံုး ၾကပါတယ္။

          (lymphocytic) နဲ႔ (myeloid) ကင္ဆာမ်ားကို (acute leukemia) နဲ႔ နာတာရွည္ (chronic leukemia) အျပင္ (Pathological) နည္းျဖင့္ အဓိကပါ၀င္တဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ ေပၚ မူတည္ၿပီး အမ်ိဳးမ်ားစြာ ထပ္ခြဲထားပါတယ္။

          အျခားေသာကင္ဆာမ်ားကဲ့သို႔ ေသြးကင္ဆာ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာတိတိက်က် မသိပဲ အေၾကာင္းေပါင္းမ်ားစြာေၾကာင့္ ေသြးကင္ဆာျဖစ္တာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ ေသြးကင္ဆာ အမ်ိဳးမ်ားစြာ ထဲက (acute myloeid leukemia) က Down syndrome ေခၚတဲ့ ဗီဇမ်ိဳးရိုး မမွန္ တဲ့ေရာဂါသည္ ခေလးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတာေတြ႔ရပါတယ္။ ဒီခေလးေတြက ဖခင္ အထူးသျဖင့္ မိခင္အသက္ႀကီးမွ ရေသာခေလးမ်ားမွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီခေလးေတြက ျပံဳးရႊင္တဲ့ မ်က္ႏွာရွိၿပီး အသက္ႀကီးလာေပမဲ့ ဉာဏ္ရည္ လိုက္မႀကီးပဲ ခေလးစိတ္ပဲ ရွိေနတတ္ ပါတယ္။ ခေလးအားလံုးရဲ့မ်က္ႏွာကလည္း ေမာင္ႏွမေတြလို ဆင္တူၾကၿပီး မ်က္ႏွာ  ၀ိုင္း၀ိုင္း၊ ႏွာေခါင္း ျပားျပားနဲ႔ မ်က္ေစ့ ေမွးေမွးေတြျဖစ္ပါတယ္။ မြန္ဂိုလူမ်ိဳးေတြနဲ႔ တူလို႔ (mongoloid) ေရာဂါ လို႔လဲ ေခၚပါတယ္။ ေတာင္ႀကီးၿမိဳ႔က သူနာျပဳဆရာမအုပ္ တစ္ေယာက္ရဲ့ေမာင္ အသက္ ၄၀ ႏွစ္ဟာ ဒီေရာဂါသည္ ျဖစ္ၿပီး သူ႔မိခင္ေသဆံုးတဲ့ေန႔မွာ မိတ္ေဆြမ်ားအိမ္မွာ မ်ားစြာရွိေန တာကို ခေလးတစ္ေယာက္လို ၀မ္းသာေပ်ာ္ရႊင္ေနတာေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။

ဒီကင္ဆာမ်ိဳး (acute myloeid leukemia) ျဖစ္ေစတဲ့ ေနာက္ မ်ိဳးရိုးဗီဇ မူမမွန္တဲ့ ေရာဂါ ကေတာ့ Ashkenazi ဂ်ဴးမ်ားနဲ႔ South Africa က Afrikaners ေတြမွာေတြ႔ရတဲ့ Fanconi ေခၚတဲ့ မ်ိဳးရိုးလိုက္ ေသြးအားနည္းေရာဂါရွင္ ေတြပါပဲ။ ဒီေရာဂါသည္ေတြဟာ အရပ္ပုၿပီး ေမြးရာပါ အေရျပား၊ ေခါင္း၊ မ်က္လံုး၊ နားရြက္၊ ေက်ာက္ကပ္ ပံုမမွန္ၾကပဲ (congenital abnormalities) မ်ားေသာအားျဖင့္ အသက္ ၃၀ ေလာက္မွာ ေသဆံုးၾက ပါတယ္။

က်န္ေသြးကင္ဆာေတြကေတာ့ ဓါတ္ေရာင္ျခည္မ်ား၊ ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ ဓါတု ပစၥည္းမ်ား၊ ကင္ဆာျဖစ္ေစသည့္ ဗိုက္ရပ္ပိုးမ်ားေၾကာင့္ျဖစ္တာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။

အစားအေသာက္အေနနဲ႔ ထူးထူးျခားျခား ေသြးကင္ဆာျဖစ္မႈနဲ႔ ပတ္သက္တာ မေတြ႔ ရပဲ ဟင္းသီး ဟင္းရြက္စား သူမ်ားမွာ ေသြးကင္ဆာျဖစ္ပြါးမႈနည္းတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဆံပင္ ဆိုးေဆးမ်ား၊ ေရနံထြက္ ပစၥည္းမ်ားေၾကာင့္ ေသြးကင္ဆာ ပိုျဖစ္တာကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။ အခ်ိဳ႔သူမ်ားမွာ အေမမွသားသမီးသို႔ ကူးျခင္း၊ အမႊာမ်ားတြင္ ျဖစ္ပြါးသည္ကို ေတြ႔ရပါတယ္။

          ကုသျခင္းအေနနဲ႔ ကင္ဆာေဆးမ်ား၊ ရိုးတြင္းျခင္ဆီအစားထိုးျခင္းနဲ႔ ဓါတ္ကင္္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးကင္ဆာက အသံတိတ္ေရာဂါ ( silent disease) ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါျဖစ္စမွာ နာျခင္း၊ အနာျဖစ္ျခင္း စသည့္ ေရာဂါ လကၡဏမ်ား မရွိပါဘူး။ အေျခအေနဆိုးမွ ဥပမာ ေသြးဥနီေတြအထြက္နည္းသြားၿပီး ေသြးအားနည္းလကၡဏာေတြ၊ ေသြးဥမႊားေတြနည္းသြားလို႔ ေသြးေျခဥျခင္း၊ ကိုယ္တြင္ အနီေရာင္ အစက္ အေျပာက္မ်ားေပၚျခင္း၊ ေသြးမတိတ္ျခင္း၊ စသည့္မ်ား၊ ေသြးဥျဖဴမ်ားနည္းလို႔ မၾကာခဏဖ်ားျခင္းမ်ား ေၾကာင့္ ေသြးစစ္ၾကည့္မွ ေသြး ကင္ဆာျဖစ္ေနမွန္း သိရတာမ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ မၾကာခဏဖ်ားနာရင္၊ အေၾကာင္း မရွိပဲ အားနည္းျခင္း၊ ေမာျခင္း၊ ကိုယ္တြင္အနီစက္မ်ားျဖစ္ေပၚလာပါက ဆရာ၀န္ျပၿပီ ေသြးစစ္

သင့္ပါတယ္။

က်မကိုယ္တိုင္ေတြ႔ခဲ့ရတဲ့ ေသြးကင္တာရွင္ သံုးဦးအေၾကာင္းကိုေဖၚျပခ်င္ပါတယ္။ သူတို႔သံုးဦးဟာ ေသြးကင္ဆာျဖစ္တာျခင္းတူေပမဲ့ တင္ျပပံု (Presentation) မတူပါဘူး။ တစ္ဦးက က်မသူငယ္ခ်င္း ဆရာ  ၀န္မရဲ့ ဦးေလးအရင္းပါ။ သူ႔သမီးလက္ထပ္မဲ့ေန႔မွာ အိမ္ကို ျပင္ဆင္ရင္း လက္ကို တူထုမိၿပီး ေသြးမတိပ္ နိုင္လို႔ ေသြးစစ္ လိုက္ေတာ့မွ ေသြးကင္ဆာ ျဖစ္မွန္း သိပါေတာ့တယ္။ ဒါေပမဲ့သိပ္ ေနာက္က်သြားပါၿပီ။ ေနာက္ လအနည္းငယ္မွာပဲ ေသဆံုးသြား ပါတယ္။ ဒီလူနာမွာ ေသြးကင္ဆာတဲလ္ေတြက ေသြးဥမႊားျဖစ္မဲ့ ေသြးဆဲလ္ေတြကို ပိုမိုထိခိုက္ ေစတာမို႔ ေသြးမတိတ္တဲ့ လကၡဏ ကိုအရင္ျပတာပါ။

ေနာက္တစ္ေယာက္ကေတာ့ က်မသူငယ္ခ်င္း ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္ တစ္ဦးပါ။ ေနမေကာင္းတာ တစ္ပတ္ေက်ာ္ ၾကာေနလို႔ ေသြးစစ္ဖို႔ ေရာက္လာပါတယ္။ ဆရာလည္းေနာက္ ၆လ မွာ သူခ်စ္တဲ့မိသားစုကိုခြဲ သြားရပါ ေတာ့တယ္။

     ေနာက္တစ္ဦးကေတာ့  ဗိုလ္ထဲမွာ အလံုး စမ္းမိလို႔ ေရာက္လာတဲ့ လူနာပါ။ ကင္ဆာတဲလ္ေတြ သရက္ရြက္ထဲမွာ တေျဖးေျဖးမ်ားလာလို႔ သရက္ရြက္ႀကီးလာတာေၾကာင့္ ကိုယ့္ဘာသာ စမ္းမိ တာပါ။

    ယခုေခတ္မွာ အစြမ္းထက္တဲ့ ေသြးကင္ဆာကုေဆးေတြ ေပၚေပါက္လာလို႔ အခ်ိဳ႔ေသာ ေသြးကင္ဆာ မ်ားကို ေရာဂါမကၽြမ္းခင္ ေစာေစာကသိၿပီးေဆးကုသခံရမယ္ဆိုရင္ သက္တမ္း ေစ့နီးပါး အသက္ရွင္နိုင္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာေရးစစ္ေဆးမႈမ်ား (ဆီး၊၀မ္း၊ေသြး အပါ အ၀င္) ကို အနည္းဆံုး တစ္ႏွစ္ တစ္ႀကိမ္ခန္႔ စစ္ေဆးသင့္ပါေၾကာင္း သတိေပး နႈိးေစာ္လိုက္ ပါတယ္။

က်မ္းကိုး။

http://en.wikipedia.org/wiki/Leukemia