စကားထာ

 စကားထာဆိုေသာေဝါဟာရ၏ အနက္ကို အခ်ိဳ ႔ပညာရွိမ်ားက “စကား+အတၳ=စကတၳ” တို႔မွတဆင့္ “စကားထာ”ဟူ၍ ျဖစ္လာေၾကာင္းေျပာပါသည္။ အဓိပၸာယ္မွာ “စကား၏ အနက္”ဟုဆိုလိုပါသည္။

အခ်ိဳ႔ပညာရွိမ်ားကလည္း “စကား+ထပန” ဟူသည့္ပုဒ္ႏွစ္ခုကို ျမန္မာ့အသံျဖင့္ ေပါင္းဖတ္လွ်င္ “စကားထာပနာ”ဟု ရသည္ျဖစ္ရာ အတိုေကာက္အားျဖင့္ စကားထာ ဟုတြင္လာေၾကာင္း ေျပာပါသည္။ ပါဠိဘာသာ “ထပန”ပုဒ္သည္ သြင္းႏွံထားရွိသည္ (ဝါ) ျမဳပ္၍ထားသည္ ဟူေသာအနက္ ကိုရပါသည္။ “ထပန” ကို ျမန္မာတို႔က ျမန္မာသံျဖင့္ဖတ္လွ်င္ “ထာပနာ (ဝါ) ဌာပနာ” ဟုဖတ္ၾကပါသည္ ။

တခ်ိဴ႕ပညာရွိႀကီးမ်ားကလည္း “စကားထာဟူသည္မွာ စကား၏အထာ ကို ဆိုလိုေၾကာင္း၊ ျမန္မာ စကားတြင္ သူ႔အထာဟုေျပာေလ့ေျပာထရွိၾကရာ အထာဆိုေသာပုဒ္၏ အနက္မွာ အေနအထား သေဘာသရုပ္ကို ဆိုလိုေၾကာင္း”၊ “ကၽြန္ေတာ္ သူ၏ အထာကို ေကာင္းစြာသိပါသည္” ဟုေျပာ ေသာစကားတြင္ အထာမွာ ထုိပုဂၢိဳလ္အေနအထား၊ သေဘာသရုပ္ကိုဆိုလိုေၾကာင္း၊သို႔ျဖစ္၍ စကားထာ ဟူသည္မွာ အၾကင္ စကားရပ္ တခု၏အေနအထား၊ သေဘာသရုပ္ကို ၾကည့္၍အေျဖကို ထုတ္ ေဖာ္ ရသည့္စကားမ်ိဳးျဖစ္ေၾကာင္းမိန္႔ဆိုၾက ပါသည္။

စကားထာအမ်ိဳးအစားႏွင့္ပတ္သက္၍ ျမန္မာ့စြယ္စံုက်မ္း အတြဲ (၃)တြင္

-ကာရန္အားျဖင့္ ဝွက္ေသာ စကားထာ

-ဥပမာအားျဖင့္ ဝွက္ေသာစကားထာ

-အနက္အားျဖင့္ ဝွက္ေသာစကားထာ

-စကားလိမ္အားျဖင့္ ဝွက္ေသာစကားထာ

-သခ်ၤာအားျဖင့္ ဝွက္ေသာစကားထာ ဟူ၍ခြဲျခားေဖာ္ျပထားသည္ကိုေတြ႔ရေပသည္။

အမ်ိဳးအစားခြဲျခားပံု မရွင္းလင္းဘဲ ေထြးေရာယွက္တင္ ျဖစ္၍ေနေပသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဤစာအုပ္တြင္မူ ျမန္မာစကားထာမ်ားကို အမ်ိဳးအစားအားျဖင့္ (၆)မ်ိဳးခြဲျခားေဖာ္ျပထားပါသည္။ယင္းတို႔မွာ -

၁-စကားထာ(ရိုးရိုး)

၂-စကားလိမ္

၃-စကားဝွက္

၄-သခ်ၤာစကားထာ

၅-ပုစာၦစကားထာ

၆-ပံုျပင္စကားထာ ဟူ၍ျဖစ္ပါသည္။

နမူနာ စကားထာမ်ား။

၁။ သူ႕အပင္က တစ္႐ံုႀကီး၊ သူ႕အသီးက တစ္လံုးသီး။ (ဆံပင္ႏွင့္ ဆံထံုး)

၂။ အစာကို ႏွစ္ေယာက္ကျမင္၊ ငါးေယာက္က ယူ၊ သံုးဆယ္က ၀ါး၊ ေကာင္းစားေတာ့ တစ္ေယာက္တည္း။ (မ်က္စိ၊ လက္ေခ်ာင္း၊ သြားႏွင့္ လွ်ာ)

၃။ ၾကည့္ေလေ၀းေလ၊ ေ၀းေလၾကည့္ေလ။ (မ်က္စိႏွင့္ နား)

၄။ ေခါင္းႀကီးလို႔ လည္သိမ္၊ ဖင္ပိန္တဲ့ ေယာက်ာ္း၊ မိုးေပၚပ်ံကာသြား၊ သိၾကားလား နတ္လား။ (ပုစဥ္း)

၅။ တက္ေလးစင္းႏွင့္ အျပင္းေလွာ္၊ မယ္ေတာ္ရွင္မ ေပါင္းထဲက။ (လိပ္)

၆။ သြားေတာ့ ေကြ႕ေကာက္၊ ျမင့္ရာက နိမ့္ရာေရာက္။ (ျမစ္ေခ်ာင္း)

၇။ ႏြားႏို႔တစ္ျမဴ၊ ျပည္လံုးျဖဴ။ (လ)

၈။ နတ္သမီး တံေတြးေပါက္ ၾကက္မေကာက္ႏိုင္။ (ထရံေပါက္မွက်ေရာက္လာေသာ ေနေျပာက္ အကြက္)

၉။ အျမင္နီး ခရီးေ၀း။ (ေတာင္)

၁၀။ စည္ႀကီးတီး မ်က္ႏွာမည္းႀကီးငို ေသသူရွင္ ပုန္းသူေပၚ။ (မိုးဦက်ကာလတြင္ မုိးႀကိဳးပစ္၊ မိုးရြာ၊ ျမက္ေပါက္၊ ဖားေအာ္)

၁၁။ မတီးဘဲျမည္။ (မိုးၿခိမ္းသံ)

၁၂။ ခုတ္လို႔မျပတ္ သတ္လို႔မေသ။ (ေရ)

၁၃။ အိမ္ရွိေပမယ့္ လူမရွိ၊ လူရွိေပမယ့္ အသံမၾကားရ။ (သခၤ် ိဳင္း)

၁၄။ ငမဲဖင္ ငနီလ်က္။ (အိုးႏွင့္ မီး)

၁၅။ သြားေတာ့ေခြေခြ ေနေတာ့စင္းစင္း။ (ေခါင္းခု)

၁၆။ ငယ္စဥ္က ရင္ခြင္ပိုက္၊ ႀကီးေစလိုလို႔တုတ္နဲ႔ရိုက္၊ မာေစလိုလို႔ မီးနဲ႔ၿမွိဳက္။ (အိုး)

၁၇။ သားကရိုက္ေတာ့ အေမငို၊ ၀မ္းဗိုက္တစ္လံုး ေခါင္းတစ္လံုး။ (ေမာင္း)

၁၈။ သံသာငွက္ႀကီး ရင္ပတ္တီး၊ အၿမီးခါးလယ္မွာ။ (လယ္ကြင္း)

၁၉။ နတ္သမီးအိမ္တိုင္ ပိုးမေဖာက္ႏိုင္၊ ေဖာက္ျပန္ေတာ့လဲ တစ္ေပါက္တည္း။ (အပ္)

၂၀။ က်ိဳးက်ိဳးက်ည္ ျမည္လို႔လာ၊ အိမ္ေရာက္ခါမွ ေမးေထာက္ကာ။ (လွည္း)

၂၁။ ေရလယ္ေကာင္ ေသာင္ထြန္း နတ္သမီးေနတဲ့ကြၽန္း။(ေက်ာက္ျပင္)
၂၂။ အသီးေပၚအပင္ေပါက္ ေျခေထာက္တစ္ေခ်ာင္းေထာက္။(နာနတ္သီး)

၂၃။ ေန႔ခၽြတ္၊ည၀တ္။(တံခါးမင္းတုပ္)

၂၄။ အစိမ္းေပၚအျဖဴတင္၊အဖန္လာမွအနီေရာင္ဆင္။(ကြမ္းယာ)

၂၅။ သူ႔ကိုရိုက္ေတာ့ခ်ာခ်ာလည္၊ႀကိဳးကိုဆြဲၿပီးငိုရွာတယ္။(ေၾကးစည္)

၂၆။ ကန္ထဲမွာေရ၊ေရထဲမွာေျမြ၊ေျမြေခါင္းမွာေရႊ။(မီးခြက္)

၂၇။ အညာကဆင္ျဖဴ၊အေမႊးထူ။(ၾကက္သြန္ျဖဴ)

၂၈။ ဖူးကနဲေထာင္၊ေဖာင္ကနဲလဲ၊ရဲရဲနဲ႔တြဲလြဲဆြဲ။(ငွက္ေျပာဖူး)

၂၉။ သူ႔အပင္ႏြဲ႔ေခ်ာင္း၊မတက္ေကာင္း၊စားေကာင္းပါရဲ့ဖူးတံနဲ႔။(ေျပာင္းဖူး)

၃၀။ ပ၀ါၿခံဳလံုပါေပ့၊ဆံၿမိတ္ခ်၊လွပါေပ့၊ေက်ာက္တန္းစီညီပါေပ့။(ေျပာင္းဖူး)

၃၁။ ၿခံဳၾကားထဲကမင္းကုသ၊ေခါင္းေပါင္းစႏွင့္ထ။(နာနတ္သီး)

၃၂။ ၿခံဳၾကားထဲကမင္းကုသ၊ေခါင္းေပါင္းစႏွင့္ထ။(နာနတ္သီး)

၃၃။ ဆုပ္လွ်င္စူး၊နမ္းလွ်င္မူး၊စားလွ်င္ရႈး။(ပဒိုင္းသီး)

၃၄။ ဒို႔ႏြားတစ္ေကာင္၊ဘို႔တစ္ေထာင္။(ၾကက္ဟင္းခါးသီး) ေျခရာလည္းေပ်ာက္၊ေရလည္းေနာက္။(ဆန္ေဆးေရ)

၃၅။ ႏြားမတစ္ရာေရဆင္းလာ၊ ေျခရာလည္းေပ်ာက္၊ေရလည္းေနာက္။(ဆန္ေဆးေရ)

၃၆။ သူ႔ပင္စည္ကေျမြေပြးေျပာက္၊သူ႔အသီးကျပည္ေတာင္ေလာက္။(သေဘၤာသီး)

၃၇။ ဖတ္လတ္ဖတ္လတ္ ၂ဖတ္လတ္၊တြဲလြဲတြဲလြဲ ၂ တြဲလြဲ၊ေဒါက္ေလာက္ ၊ေဒါက္ေလာက္ ၊၄ ေဒါက္ေလာက္။(ဆင္)

၂ ဖတ္လတ္= နားရြက္ ၂ခု။

၂ တြဲလြဲ = ႏွေမာင္းနဲ႔အၿမီး။

၄ ေဒါက္ေလာက္ = ေျခေလးေခ်ာင္း။
၃၈။ ေရမရွိျမစ္လယ္ေကာင္၊ထင္းမရွိေတာင္၃ေတာင္၊ႏွမ မရွိ ၆ ေယာက္ေမာင္။ (ေမတၱတရား)

ထင္းမရွိေတာင္၃ေတာင္ = အနိစၥ၊ဒုကၡ၊အနတၱ။

ႏွမ မရွိ ၆ ေယာက္ေမာင္= အာရံု ၆ ပါး။

၃၉။ ပန္းေဇာ္တကို၊ေန႔ညမဆို၊ဆင္ေစလိုသည္၊ဗဟိုရင့္က်ဴး၊နာရီမွဴး။(ၾကက္ဖ)

၄၀။ ဆယ့္ေျခာက္ျပည္ေထာင္ပိုင္စိုး၊မင္းမ်ိဳးငဲ့ရာဇာေရွးကုသိုလ္ကံမေကာင္းတာေၾကာင့္၊

ေခါင္း၊ေျခ၊လက္မပါ။(၁၆ ျပည္ဆံသည္။တင္းေတာင္း)

၄၁။ သဒၵါလည္းမတတ္၊ပရမတ္လည္းမေက်၊လူေရွ႔မွာလည္းေန၊မွန္လွ်င္မွန္ေစ၊မမွန္လွ်င္လွ်ာထုတ္ျပသည္။(ခ်ိန္ခြင္)

၄၂။ ေျခ ၈ ေခ်ာင္း၊ေခါင္းဘယ္ညာ၊အၿမီး ခါးလယ္မွာ။(ခ်ိန္ခြင္)

၄၃။ ေခ်ာင္းငယ္ေကာက္ေကာက္၊ေရလယ္ေနာက္ေနာက္။(ေက်ာက္ပ်ဥ္)

၄၄။ ေရလယ္ေကာင္ေသာင္ထြန္း၊နတ္သမီးေနတဲ့ကၽြန္း။(ေက်ာက္ပ်ဥ္)

၄၅။ ငုပ္ခ်ည္၊ေပၚခ်ည္၊သူ႔ဖင္ကိုၾကိဳးနဲ႔ခ်ီ။(အပ္နဲ႔အပ္ခ်ည္)

၄၆။ ႏြားနို႔တစ္ပန္းကန္၊တစ္ျပည္လံုးလွ်ံ။(လနဲ႔လေရာင္)

၄၇။ နတ္သမီးေသာက္ေရကန္ တံတိုင္းသံုးထပ္ရံ။(အုန္းသီး)

၄၈။ မဖြပ္ဘဲျဖဴ၊မခပ္ဘဲျပည့္။(အုန္းသီး)

၄၉။ မဖြပ္ဘဲျဖဴသည့္နတ္ပုဆိုး၊မခပ္ဘဲျပည့္သည့္နတ္ေရအိုး။(အုန္းသီး)

၅၀။ ဒိုက္ခုတ္ေတာ့အုတ္ေပၚ၊အုတ္ခုတ္ေတာ့ေၾကြေပၚ၊ေၾကြခုတ္ေတာ့ေရေပၚ။

(အုန္းသီး)

၅၁။ သြားေတာ့ေခြေခြ၊ေနေတာ့စင္းစင္း။(ေခါင္းခု)

၅၂။ ေလးေထာင့္စပ္စပ္၊သူ႔မ်က္ႏွၾငါ့မွာကပ္။(မွန္)

၅၃။ အပင္ႏြဲ႔ေႏွာင္း၊အသီးေဖာင္ေဖာင္မစားေကာင္း။(ဆံပင္နဲ႔သန္းဥ)

၅၄။ ငါ့ႏြားနက္နက္ခ်ံဳေပၚတက္၊ခ်က္ခ်က္သံမွ်မၾကားရ။ ဆံပင္နဲ႔သန္း)

၅၅။ ႏွစ္ေယာက္တစ္တြဲ၊ေန႔မွာခြဲ၊ညဘက္က်လွ်င္ျပန္ေပါင္းခ်ဳပ္။(တံခါးရြက္)

က်မ္းကိုး။

၁။ http://wikimyanmar.co.cc/

၂။ http://alinnsaytaman.multiply.com/

၃။ ၾကည္ဦးေရး ျမန္မာ့ရိုးရာစကားထာမ်ားစာအုပ္

၄။ http://mmfreethinker.wordpress.com/