ဘုရားကန္ေတာ့တယ္ ဆိုတာ အျပစ္မ်ားပေပ်ာက္ေအာင္ေတာင္းပန္ျခင္း။ ၾသကာသ အစရွိတာက ဘုရားကန္ေတာ့ျဖစ္ပါတယ္။
ဘုရားရွစ္ခိုးတယ္ ဆိုတာ ဘုရားရွင္၏ဂုဏ္ေတာ္မ်ားအားအာရံုျပဳရြတ္ဆိုျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။
နေမာ တႆ ဘဂ၀ေတာ အရဟေတာ သမၼာသမၺဳဒၶႆ။ ဆိုတာ နတ္ (၅) ပါးႏွင့္ ပညာရွင္ မ်ားရွစ္ခိုးေသာဘုရားရွစ္ခိုးျဖစ္ပါတယ္။။
ဘဂ၀ေတာ = ဘဂ၀ါဂုဏ္ရွင္ျဖစ္ေတာ္မူေသာ
အရဟေတာ = အရဟံဂုဏ္ရွင္ျဖစ္ေတာ္မူေသာ
သမၼာသမၺဳဒၶႆ = သမၼာသမၺဳဒၶႆဂုဏ္ရွင္ျဖစ္ေတာ္မူေသာ
တႆ = ထိုျမတ္စြာဘုရားအား
နေမာ = ရိုေသျမတ္ႏိုးအကၽြန္ပ္ရွစ္ခိုးပါ၏။
ဂါထာ
သာတာဂိရိ နေမာ ယေကၡာ၊တႆ စ အသုရိႏၵေကာ၊
ဘဂ၀ေတာ မဟာရာဇာ၊သေကၠာ အရဟေတာ တႆ။
သမၼာသမၺဳဒၶႆ ျဗဟၼာ၊ ဧေတ ပဥၨ နမႆႏၱိ။
နတ္ (၅) ပါးႏွင့္ပညာရွင္မ်ားမွာ-
၁။ သာတာဂိရိနတ္ = နေမာ
၂။ အသုရိန္နတ္မင္း = တႆ။
၃။ စတုမဟာရာဇ္နတ္မင္း = ဘဂ၀ေတာ။
၄။ သိၾကားမင္း = အရဟေတာ။
၅။ သဟမၸတိျဗဟၼာမင္း= သမၼာသမၺဳဒၶႆ။
ဟုဆိုခဲ့သည္ဟု မွတ္သားဖူးပါတယ္။
၁။ ဗိမၼိႆာရမင္း။
၂။ ပေႆနဒီေကာသလမင္း။
၃။ ျဗဟၼယုပုဏၰား။
၄။ ေပါကၡရသာတိပုဏၰား။
၅။ ဇာဏုေႆာဏိပုဏၰား။
၆။ အရိယာဓနဥၨာနီပုဏၰားမ။ တို႔က နေမာ တႆ ဘဂ၀ေတာ အရဟေတာ သမၼာသမၺဳဒၶႆ။ ဆိုကာ ဘုရားရွစ္ခိုးခဲ့တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။။
အရဟံ ဆိုတာ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ေတြကိုရည္မွန္းတာမို႔ ဘုရားရွစ္ခိုးျဖစ္ပါတယ္။
အရဟံ၏ အဓိပၸါယ္ (၅) မ်ိဳး။
၁။ အရဟံ = သံုးလံုး၀လံုး တေပါင္းတည္းယူေသာနည္း။
ျမတ္စြာဘုရား၏သ႑န္တြင္ေလာဘ၊ေဒါသ၊ေမာဟ အစရွိေသာကိေလသာမ်ား၊ ၀ါသနာႏွင့္တကြ
လံုး၀ကင္းစင္ပါေပသည္။
၂။ အရဟံ = အတြင္းကိေလသာမ်ားကိုသတ္ျဖတ္ၿပီးေသာေၾကာင့္ အရဟံမည္ပါေပသည္။
၃။ အရ-ဟံ = ေရွ႕ကႏွစ္လံုးတြဲယူေသာနည္း။ သံသရာဘ၀စက္၏ ဆယ္ပါေသာေဒါက္
အကန္႔တို႔ကိုပယ္ဖ်က္ေတာ္မူၿပီးေသာျမတ္စြာဘုရား။
၄။ အ-ရဟံ = လူမင္းနတ္မင္းတို႔၏ပူေဇာ္အထူးကိုခံယူထိုက္ပါေပ၏။
၅။ အ-ရဟံ = ဆိတ္ကြယ္ရာအရပ္၌ပင္ မေကာင္းမႈကိုျပဳေတာ္မမူေသာျမတ္စြာဘုရား။
ဘုရားရွိခိုးတယ္ဆိုတာ ကမၼ႒ာန္းတရား(၄၀)အနက္ ဗုဒၶႏုႆတိ ကမၼ႒ာန္းကို စီးျဖန္း ျခင္း လည္းျဖစ္။ ဗုဒၵႏုႆတိကမၼ႒ာန္းဆိုတာ ဘုရားရွင္ရဲ႕ဂုဏ္ေတာ္ကို စိတ္ျဖင့္ အဖန္တလဲလဲ ဆင္ျခင္ျခင္းျဖစ္တယ္။ သို႔ေသာ္ ဗုဒၶဂုဏ္ေတာ္ဆိုတာ အလြန္နက္ရႈိင္းတယ္။ ဂုဏ္ေတာ္ကို မက်က္မွတ္ မရြတ္ဆိုဘဲ စိတ္ျဖင့္ ဆင္ျခင္ဖို႔ မလြယ္ကူဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ဘုရားရွင္ရဲ့ ဂုဏ္ေတာ္ ေတြကို ဦးစြာရေအာင္က်က္မွတ္ရတယ္။ က်က္မွတ္ၿပီးေတာ့ ႏႈတ္ကရြတ္ဆိုရတယ္။ ႏႈတ္က ရြတ္ဆိုရင္း စာမွာပါ၀င္တဲ့ ဂုဏ္ေတာ္ကိုဆင္ျခင္တာကို ဗုဒၵႏုႆတိကမၼ႒ာန္းဘာ၀နာလို႔ ေခၚ ပါတယ္။
ဘုရားရွစ္ခိုးရျခင္းအက်ိဳး(၉)ပါး ၀ိသုဒၶိမဂ္ အ႒ကထာ(ပ)၂၀၆
၁။ ဘုရားရွင္၌ ရိုေသျခင္း၊ တုပ္၀ပ္က်ိဳးႏြံျခင္းရွိတယ္။
၂။(က) ရတနာသံုးပါး၌ ယံုၾကည္မႈ၊ ကံ-ကံ၏အက်ိဳး၌ ယံုၾကည္မႈ
သဒၶါတရားတိုးပြားလာတယ္။
(ခ) အမွတ္သတိေကာင္းလာတယ္၊ မေမ့မေလ်ာ့ဘူး၊
မရူးသြပ္ႏိုင္ဘူး၊ စိတ္ေရာဂါ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။
(ဂ) ဉာဏ္ပညာထက္ျမက္လာတယ္၊ ဉာဏ္ထက္ျမက္လာလို႔
စာက်က္လွ်င္ ရလြယ္တယ္။ စာၾကည့္လွ်င္ မွတ္မိလြယ္တယ္။
(ဃ) ေကာင္းမႈတရား တိုးပြားလာတယ္၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္းမွာ
ကုသိုလ္တရားေတြ ပါြးမ်ားလာတယ္။
၃။ (က) ႏွစ္သက္ျခင္းပီတိတရား ျဖစ္ပြားလာတယ္။
(ခ) ႏွစ္သက္ရံုမက ၀မ္းသာျခင္း ပါေမာဇၨတရားလည္း တိုးပြားလာတယ္။
၄။ (က) ေဘးႀကီးေဘးငယ္ ရန္ႀကီးရန္ငယ္တို႔ကို ႏွိမ္နင္းႏိုင္တယ္။
မဟာရာဇ၀င္မွာလာတဲ့ မိဖုရားေစာလံုဟာ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ထံုထားေတာ့ မီးမေလာင္ဘူး၊ ေတာက္ေလာင္ေနတဲ့မီးဟာ ၿငိမ္းရတယ္။ဒါေၾကာင့္ ဘုရားရွင္ရဲ႕ ဂုဏ္ေတာ္ဟာ ေဘးရန္အႏၱရာယ္ကို သည္းခံႏိုင္စြမ္းရွိတယ္။
(ခ) အကယ္၍ ေဘးရန္အႏၱရာယ္ႏွင့္ မလႊဲမေရွာင္သာႀကံဳဦးေတာ့ ႀကံဳလာတဲ့ ေဘးရန္ အႏၱရာယ္ကို သည္းခံႏိုင္စြမ္းရွိတယ္။
၅။ မိမိကိုယ္ကို ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ႏွင့္ ထံုထားေတာ့ ဘုရားရွင္ႏွင့္အတူ ေနရသလို အမွတ္ ရတယ္။
၆။ မိမိခႏၶာကိုယ္ဟာ ေစတီအိမ္လိုျဖစ္ၿပီး လူနတ္ျဗဟၼာတို႔ရဲ့ပူေဇာ္ျခင္းကို ခံယူထိုက္တယ္။
၇။ ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ကို အာရံုျပဳရင္း ဘုရားရွင္ရဲ့ ဂုဏ္ေတာ္မ်ား ဤမွ်ႀကီးက်ယ္ ခမ္းနား လွ ပါကလား၊ ငါလည္းဤသို႔ေသာ ဂုဏ္ပိုင္ရွင္ ဘုရားျဖစ္ရန္ စိတ္ညႊတ္ႏိုင္တယ္။
၈။ လြန္က်ဴးအပ္တဲ့ ဒုစရိုက္မႈႏွင့္ မေရွာင္သာမကြင္းသာ ေတြ႔ႀကံဳသည့္တိုင္ေအာင္ မိမိ မ်က္ေမွာက္မွာ ဘုရားရွင္ကို ျမင္ရသလို ျဖစ္ၿပီး အရွက္အေၾကာက္ေပၚလာကာ ဒုစရိုက္က ေရွာင္လႊဲႏိုင္တယ္။
၉။ အထက္မဂ္ဖိုလ္နိဗၺာန္ကို မထိုးထြင္းမသိျမင္ႏိုင္ေစကာမူ ေသသည္ရဲ႕အျခားမဲ့မွာ ဒုဂၢတိ ဘ၀ကို မလားႏိုင္ဘူး၊ သုဂတိဘ၀ကိုသာ လားေရာက္ဖို႔ ရွိတယ္။
ဘုရားရွစ္ခိုးရတဲ့အက်ိဳးဟာ ယခုဘ၀မွာပင္ ခံစားႏိုင္တဲ့ အက်ိဳးစိတ္ (၁၃) ပါးရွိတယ္။ သည္ (၁၃) ပါးကို တူရာေပါင္းလိုက္လွ်င္ ပစၥဳပၸန္ ဘုရားရွစ္ခိုး ရက်ိဳး ရွစ္ပါးရွိတယ္။ ေနာင္ဘ၀ သုဂတိလားရတဲ့ အက်ိဳးတစ္ပါး ထည့္လိုက္လွ်င္ ဘုရားရွစ္ခိုးရတဲ့အက်ိဳးဟာ ကိုးပါးရွိတယ္။
ဘုရားရွိခိုးရက်ိဳး ၉ မ်ိဳး။
ေစတီအတူ၊ စိတ္မူတည္ၾကည္၊ေရာက္မည္နတ္ရြာ၊
ေတြ႔ခါသိလြယ္၊ျမတ္ႏြယ္အမ်ိဳး၊ရိုးက်ိဳးခံရ၊ျပည့္၀အဂၤါ၊
ဆင္းလွစြာႏွင့္၊ကာယ ခံတြင္း၊ႀကိဳင္သင္းေမႊးၾကဴ၊
ႀကီးမူပညာ၊နက္စြာဖက္ရႊင္၊လွ်င္ျမန္ဆန္းၾကယ္၊
ေကာင္းၾကြယ္စကား၊ဆိုနိုင္ျငားလည္း၊ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ပြါးက်ိဳးတည္း။
ဘုရားရွိခိုးရက်ိဳး ၉ မ်ိဳး။ရွစ္လံုးဘြဲ႔ကဗ်ာ (တည္ေတာဆရာေတာ္)
၁။ ျမတ္ဘုရား၌၊ ၀တ္တြားရိုေသ။
သဒၶါ၊သတိ၊ ဓိတိပုည။
ေန႔စဥ္ပြါးလို႔၊ပယ္ရွားကိေလ။
ႏွစ္သက္ျခင္း၊ရႊင္ျခင္းပါေမာေဇၨ။
၂။ ေဘးႏွင့္ရန္မ်ိဳး၊ပယ္ခ်ိဳးနိုင္သေလ။
ဆင္းရဲၾကံဳလည္း၊ခံသည္းမေသြ၊
ျမတ္ဗုဒၶႏွင့္တကြအတူေန။
ပူေဇာ္ထူး၊ညႊတ္ဦးခံထိုက္ေပ။
၃။ ဗုဒၶစင္စစ္၊ျဖစ္လိုက္ခ်င္သေလ။ ရွက္ေၾကာက္ႏွစ္ပါး၊ဌင္ရွားေပၚေခ်၊ ေသမွာမေၾကာက္၊ဆိုက္ေရာက္နတ္ျပည္။
ရွိခိုးေကာင္းက်ိဳးအေထြေထြ။
၄။ ျမတ္ဗုဒၶအား၊၀တ္တြားေကာ္ေရာ္။ ရွိခိုးရက်ိဳး၊ကိုးမ်ိဳးဖြင့္ေဖာ္။
၀ိသုဒၶိက်မ္း၊ရႊင္လန္းအေလ်ာ္။ ကဗ်ာဖြင့္၊ ဉာဏ္ျဖင့္ရႈကာေမွ်ာ္။
ဗုဒၶႏုႆတိဂုဏ္ေတာ္ပြါးက်ိဳး ၁၇ မ်ိဳး။
၁။ မိမိခႏၶာကိုယ္အတြင္းသ႑န္သည္ ေစတီအိမ္ႏွင့္တူသည္ျဖစ္၍ သူတစ္ပါးတို႔၏ ရွိခိုးမႈ ကိုခံထိုက္ျခင္း။
၂။ စိတ္ဓါတ္ရဲရင့္တည္ၾကည္ျခင္း။
၃။ေသခါနီး၌ မေတြမေ၀ ေသရ၍ ေသသည္၏အျခားမဲ့၌ နတ္ရြာသုဂတိသို႔ ေရာက္ျခင္း။
၄။ ေနာင္အခါ ဘုရားႏွင့္ေတြ႔ရာ၀ယ္ သစၥာေလးပါးကိုသိလြယ္ျခင္း။
၅။ အမ်ိဳးျမတ္ျခင္း။
၆။ သူတစ္ပါးတို႔၏အရိုအေသျပဳမႈကို ခံရျခင္း။
၇။ ခ်ီးမြမ္းထိုက္ေသာကိုယ္အဂၤါႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း။
၈။ အဆင္းလွျခင္း။
၉။ ကိုယ္အနံ႔ႀကိဳင္သင္းျခင္း။
၁၀။ ခံတြင္းနံ႔ျပန္႔ေမႊးျခင္း။
၁၁။ ႀကီးက်ယ္ေသာဉာဏ္ပညာႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း။
၁၂။ နက္နဲေသာဉာဏ္ ပညာႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း။
၁၃။ ထက္ျမက္ေသာ ဉာဏ္ပညာႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း။
၁၄။ လွ်င္ျမန္ေသာ ဉာဏ္ပညာႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း။
၁၅။ ရႊင္ေသာ ဉာဏ္ပညာႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း။
၁၆။ ဆန္းက်ယ္ေသာဉာဏ္ ပညာႏွင့္ျပည့္စံုျခင္း။
၁၇။ စကားေကာင္းကိုဆိုနိုင္ျခင္း။
ဘယ္ဂုဏ္ပြါး ပြြါး အတူတူရရွိမည့္ေကာင္းက်ိဳးမ်ားျဖစ္သည္။
၀ိသုဒၶါရံုလကၤာ
၁ ။ကိေလမေႏွာင့္၊ ၂။ စိတ္စဥ္ေျဖာင့္၏၊
၃။ ဘုန္းေခါင့္ရိုေသ၊
၄။ သဒၶါေစြ၍၊
၅။ ႏွစ္ေထြပီတိ၊
၆။ သည္းခံခ်ိ၏၊
၇။ ေစတီပံုလား၊
၈။ ဘုရားႏွင့္ေန၊
၉။ ထင္ေပဟိေရာတ္၊
၁၀။ စိတ္ညြတ္ခ်စ္ရွင္၊
၁၁။ မဂ္စဥ္မပြား၊ နတ္ရြာလားသည္၊ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ ပြားက်ိဳးတည္း။
သီးသန္႔ဂုဏ္ေတာ္ပြါးက်ိဳး။
၁။ အရဟံဂုဏ္ေတာ္ပြြါးလွ်င္ ေဘးရန္ကင္းျခင္း၊ က်န္းမာျခင္း၊ လာဘ္လာဘေပါမ်ားျခင္း အက်ိဳးသီးသန္႔ထပ္ရသည္။
၂။ သမၼာသမၺဳဒၶဂုဏ္ေတာ္ပြြါးလွ်င္ စိတ္ရႊင္လန္းျခင္း၊ဉာဏ္ပြင့္ျခင္း၊စာေမးပြဲေအာင္ျခင္း အက်ိဳးသီးသန္႔ထပ္ရသည္။
၃။ ၀ိဇၨာစရဏသမၸႏၷဂုဏ္ေတာ္ ပြါးလွ်င္၀ိဇၨာပညာ၊အသက္ေမြးအတတ္ပညာမ်ားၿပိဳင္ဘက္မရွိ တတ္ေျမာက္နိုင္သည့္ေကာင္း က်ိဳးကို သီးသန္႔ထပ္ရသည္။
၄။ သုဂတဂုဏ္ေတာ္ ပြါးလွ်င္ စကားစစ္ထိုးျခင္း၊အမႈအခင္း၊အေရာင္းအ၀ယ္၊အေရးတႀကီးကိစၥ
ေျပာဆိုျခင္းမ်ား၌ေအာင္ျမင္ျခင္း က်ိဳးကို သီးသန္႔ထပ္ရသည္။
၅။ ေလာက၀ိဒူ ဂုဏ္ေတာ္ ပြါးလွ်င္ ေလာကေရး၊လူမႈေရးရာအျဖာျဖာႏွင့္ လူကဲကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းပိုင္ပိုင္နိုင္နိုင္သိနိုင္ျခင္းေကာင္းက်ိဳးကို သီးသန္႔ထပ္ရသည္။
၆။ အနတၳေရာပုရိသဒမၼသာရထိဂုဏ္ေတာ္ ပြါးလွ်င္နတ္လူတို႔အလယ္တြင္ေက်ာေဇာသတင္း ပ်ံ႔ႏွံ႔ျခင္း၊ရွိခိုးပူေဇာ္ခံရျခင္း းေကာင္းက်ိဳးကို သီးသန္႔ထပ္ရသည္။
၇။ သတၱေဒ၀မႏုႆာနဂုဏ္ေတာ္ပြါးလွ်င္ႏွတ္စလွ်ာစထက္ျမက္၍ဆိုတိုင္းရ၊ၾကံတိုင္း ေအာင္ျမင္ျခင္း ေကာင္းက်ိဳးကို သီးသန္႔ထပ္ရသည္။စိတ္ေ၀ဒနာသည္မ်ားဤ ဂုဏ္ေတာ္ ေရမန္းတိုက္လွ်င္ေပ်ာက္သည္ဟုဆိုၾကသည္။
၈။ဗုေဒၶါဂုဏ္ေတာ္ ပြါးလွ်င္ ေဘးဆိုးရန္ဆိုးၾကမၼာဆိုးအမ်ိဳးမ်ိဳးးမွ လြတ္ကင္း၍ ခ်မ္းသာျခင္း ႏွင့္ျပည့္စံုသည့္ေကာင္းက်ိဳးကို သီးသန္႔ထပ္ရသည္။
၉။ ဘဂ၀ါဂုဏ္ေတာ္ ပြါးလွ်င္ ဘုန္းတန္ခိုးေတေဇာ္အာႏုေဘာႀကီးမားသည့္းေကာင္းက်ိဳးကို သီးသန္႔ထပ္ရသည္။
သုဘူတိရဟႏၱာမေထရ္ သည္အဘိညာဥ္ႏွင့္စ်ာန္၀င္စားေသာအရာတြင္ဧတဒ္ဘြဲ႔ရသည္။ အတိတ္ဘ၀ကဂုဏ္ေတာ္ပြြါးခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ အပါယ္သို႔မလားရပဲ လူနတ္ဘ၀မ်ား၌သာ က်င္ လည္ခဲ့ရသည္။ ၎က်င္လည္ခဲ့ေသာဘ၀မ်ားကို တပ္ကုန္းဆရာေတာ္က ေအာက္ပါ အတိုင္း ဖြဲ႔ဆိုခဲ့သည္။
ဂုဏ္ေတာ္ပြါးထံု၊ စိတ္လိုျပည့္စံု၊နတ္ဘံုကမၻာသံုးေသာင္းသာတည္း။ သိၾကားမွာရွစ္ဆယ္၊
စၾကာ၀ယ္တစ္ေထာင္၊အေခါင္ပေဒသရာဇ္၊အႀကိမ္ႀကိမ္ျဖစ္၏။ မက်အပါယ္၊စည္းစိမ္၀ယ္လည္း၊ ေလ်ာ့မရွိဥစၥာ၊ဘိညာဥ္စ်ာန္၊ဂုဏ္ထူးႏွင့္ပင္၊ နိဗၺာန္၀င္သည္၊ဂုဏ္ေတာ္ပြြါးသူအက်ိဳးတည္း။
က်မ္းကိုး။
ေမတၱာရွင္ဇ၀န (ေရႊျပည္သာ)။
