ငွက္ဖ်ားပိုးရွိတဲ့ျခင္ အကိုက္ခံရလို႔ ငွက္ဖ်ားပိုးေတြ ကိုယ္ခႏၶာထဲေရာက္ၿပီး၊ ေသြးဥနီ (Red Blood Cell) ထဲမွာ ပိုးေတြ ပြါးမ်ားလာၿပီး၊ ေသြးဥနီမ်ားစြာ ေပါက္ကြဲတဲ့ အခါ ေသြးဥနီ ထဲက အဆိပ္အေတာက္ေတြ ထြက္လာတာေၾကာင့္ လူနာဟာ ဖ်ားျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္ျခင္း ဆိုတဲ့ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။
လူကိုငွက္ဖ်ားေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ငွက္ဖ်ားပိုးေလးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ အမ်ားဆံုးျဖစ္တဲ့ ငွက္ ဖ်ားပိုးကေတာ့ ႏွစ္မ်ိဳး ပါ။ ေဖါဆီပရမ္ (Falciparum) ႏွင့္ ဗိုက္ဗက္ (Vivax) လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီငွက္ဖ်ားပိုး ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ရဲ့သက္တန္း က ၄၈ နာရီ ျဖစ္လို႔ တစ္ရက္ျခားတစ္ခါ အဖ်ားတက္ပါ တယ္။ (ရက္ခ်န္ဖ်ားလို႔ ေျပာေလ့ရွိပါတယ္)။ ဒါေပမဲ့ တစ္ခ်ိဳ႔လူေတြမွာ ရက္ျခားမဖ်ားပဲ ေန႔စဥ္ လဲဖ်ားနိုင္ပါတယ္။ ထူးျခားတဲ့ေရာဂါလကၡဏာကေတာ့ ခ်မ္းတုန္ဖ်ားျခင္း (ခ်မ္းတုန္ဖ်ားလို႔လဲ ေခၚပါတယ္)၊ ဖ်ားၿပီးေခၽြးေတြထြက္ၿပီးတာနဲ႔ လူေကာင္းလိုျဖစ္တာပါ။
ငွက္ဖ်ားေရာဂါေပၚမ်ားရာေဒသမ်ားသို႔ လယ္ပတ္ခဲ့တယ္ဆိုရင္၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ၊ ျဖစ္နိုင္တာေၾကာင့္၊ ေသြးေဖါက္စစ္ေဆး ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားပိုးက ဖ်ားေနခိုက္မွာသာ ေသြးထဲမွာ အမ်ားအျပားရွိတာမို႔၊ ငွက္ဖ်ားပိုးတစ္ခါစစ္ရံုနဲ႔မေတြ႔ရင္ ၃ ရက္ဆက္တိုက္ စစ္သင့္ ပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားပိုးေတြ႔မွ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါ ဆိုတာ ေသခ်ာပါတယ္။ ငွက္ဖ်ားေပၚမ်ားရာ ေဒသမွာ၊ခ်မ္းတုန္ဖ်ားတိုင္း ငွက္ဖ်ားေရာဂါ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးစစ္ဖို႔ အလြန္အႀကီး ပါတယ္။ ယခုအခါ ငွက္ဖ်ားပိုးစစ္စရာမလိုတဲ့ေသြးစစ္နည္းေတြေပၚေပါက္လာလို႕ေရာဂါသိဖို႕ပိုလြယ္လာပါတယ္။
ေဖါဆီပရမ္ပိုးေတြ သိပ္မ်ားလာရင္ ေသြးထဲကေန ကိုယ္ခႏၶာရဲ့အဂၤါေတြဆီ ေရာက္သြားၿပီး အဲ့ဒီအဂၤါေတြ ကို ဖ်က္ဆီးပါတယ္။ ဥပမာ၊ ေက်ာက္ကပ္ထဲ ေရာက္သြားရင္ ေက်ာက္ကပ္ကို ဖ်က္ဆီးတာမို႔၊ ဆီးမွာ ေသြး ေတြပါလာၿပီး၊ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္တဲ့ ေရာဂါႏွင့္ ေသေစနိုင္ပါတယ္။ ဥေဏွာက္ကို ေရာက္သြားရင္၊ အခ်ိန္မွီ ေဆးကုသခြင့္မရရင္ ေသဆံုးနိုင္ ပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ မိခင္ေတြမွာ ငွက္ဖ်ားပိုးကအခ်င္းကို သြား ေရာက္ ဖ်က္ဆီးတာမို႔ ခေလးပ်က္နိုင္ပါတယ္။
ဗိုက္ဗက္ငွက္ဖ်ားကေတာ့ ကိုယ္အဂၤါေတြမွာ ေရာဂါမျဖစ္ေစနိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ဗိုက္ဗက္ငွက္ဖ်ားေၾကာင့္ ေသဆံုးမႈမရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဒီငွက္ဖ်ားပိုးဟာ အသဲထဲမွာ ပုန္းခိုေန တတ္ပါတယ္။ ရိုးရိုးငွက္ဖ်ားေဆးေတြက ေသြးထဲမွာရွိတဲ့ ငွက္ဖ်ားပိုးကိုသာ သတ္နိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူနာအေနနဲ႔ငွက္ဖ်ားပိုးထပ္ကူးစရာမရွိဘူး (ငွက္ဖ်ား ပိုးမရွိရာ အရပ္တြင္ေနထိုင္ သူမ်ား) ဆိုရင္ ဗိုက္ဗက္ငွက္ဖ်ားပိုးမွန္း ေသြး စစ္ခ်က္အရ သိ ရင္ အသဲမွာရွိတဲ့ ဗိုက္ဗက္ ငွက္ဖ်ားပိုးကိုသတ္တဲ့ ေဆးကိုပါေသာက္ရပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ လူနာအားနည္း တဲ့အခါမ်ိဳးမွာ အသဲထဲမွာ ပုန္းေနတဲ့ပိုးေတြ ေသြးထဲကိုထြက္လာၿပီး၊ ပြါးမ်ားလာ တာေၾကာင့္ ငွက္ဖ်ား ေရာဂါ မၾကာခဏ ျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ငွက္ဖ်ားပိုးေတြက ေသြးဥနီေတြထဲမွာ ေပါက္ဖြါးရွင္သန္ၾကၿပီး သူတို႔ေတြအရြယ္ေရာက္တဲ့အခါ ေသြးဥနီေတြကိုေဖါက္ၿပီး ထြက္လာတာေၾကာင့္ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ တာရွည္ ျဖစ္တဲ့ သူေတြမွာ ေသြးဥနီ နည္းတဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။
ေသဆံုးသြားတဲ့ ေသြးဥနီေတြကို သရက္ရြက္နဲ႔အသဲမွာ ရွင္းလင္းျပစ္တာမို႔အသဲနဲ႔ အထူးသျဖင့္ သရက္ရြက္ေတြ ႀကီးလာပါတယ္။ လူေကာင္းမွာ အသဲနဲ႔ သရက္ရြက္ ေတြက နံရိုးေတြ ေအာက္မွာရွိတာမို႔ စမ္းလို႔မမိပါဘူး။ သူတို႔ႀကီးလာရင္သာ နံရိုးေတြရဲ့ အျပင္ ကို ေရာက္လာလို႔ စမ္းမိတာပါ။ တကယ္ေတာ့ သရက္ရြက္ဆိုတာ ေသြးဥနီသခၤ်ဳိင္းလို႔ေျပာရပါမယ္၊ ေသတဲ့ေသြးဥနီေတြမ်ားလာလို႔ သရက္ရြက္လဲႀကီး လာရတာပါ၊ သရက္ရြက္နဲ႔တင္ မနိုင္တဲ့အခါ အသဲကပါ ၀ိုင္းကူရွင္းေပးရလို႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ အသဲပါ နဲနဲႀကီး လာတတ္ပါတယ္။
သရက္ရြက္ သိပ္ႀကီးရင္ ဗိုလ္ေလးတာမ်ိဳး၊ ဗိုလ္ေအာင့္တာမ်ိဳး ခံစားရတတ္ပါတယ္၊ဒီထက္ပိုအေရးႀကီး တာက နံရိုးေတြရဲ့ ကာကြယ္မႈမရေတာ့လို႔ ဗိုလ္ကို ထိခိုက္မိတဲ့ အခါမ်ိဳးမွာ ႀကီးေနတဲ့ သရက္ရြက္ ေပါက္ၿပီး ေသနိုင္ပါတယ္။
ငွက္ဖ်ားပိုးကို သယ္ေဆာင္တဲ့ ျခင္ကို အေနာ္ဖလီ (Anophale) လို႔ ေခၚပါတယ္။ သူက ေရၾကည္ ဥပမာ၊ ေရစီးေႏွးတဲ့ စမ္းေခ်ာင္း ေတြနားမွာ ေပါက္ဖြါးပါတယ္။ ျခင္ေကာင္က ေသးၿပီး ကိုက္တာ ျငင္သာလို႔ အကိုက္ခံရသူက အကိုက္ခံရ မွန္းေတာင္ မသိလိုက္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ငွက္ဖ်ားျဖစ္တဲ့ ရြာသူရြာသားေတြကို ငွက္ဖ်ားဘာေၾကာင့္ ျဖစ္တာလဲ လို႔ေမးရင္ ငွက္ေပ်ာ္သီး စားလို႔ျဖစ္တာ၊ စမ္းေရ ေသာက္လို႔ျဖစ္တာလို႔ ေျပာေလ့ရွိပါတယ္။ တကယ္က စမ္းေရေသာက္ေနစဥ္ (၀ါ) စမ္းေခ်ာင္းနားမွာ ေပါက္ေလ့ရွိတဲ့ငွက္ေပ်ာ္သီး ခူးစားစဥ္ ျခင္ကိုက္ခံရၿပီး ငွက္ဖ်ားပိုး ကိုယ္ထဲကို ေရာက္သြားတာပါ။
အေနာ္ဖလီျခင္က ေန၀င္ရီတေရာ အခ်ိန္ကစၿပီး ညဦးပိုင္းေလာက္မွာ ကိုက္ပါတယ္။ ဒီျခင္က သိပ္ျမင့္ျမင့္ မပ်ံနိုင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ေတာင္ႀကီးလို ျမင့္တဲ့ ေတာင္ေပၚ ေတြမွာ မရွိပါဘူး။ ေတာင္ေအာက္ရြာေတြမွာသာရွိပါတယ္။
ငွက္ဖ်ားလို ေရာဂါမ်ိဳးကို (Insect Borne Disease) ပိုးမႊားမ်ားမွတဆင့္ ကူးဆက္တဲ့ ေရာဂါလို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီေရာဂါမ်ိဳးမွာ ၾကားခံပိုးမႊား (Insect) ရဲ့ တံေတြးအိပ္ထဲမွာ ငွက္ ဖ်ားပိုး ကဖြံ႔ၿဖိဳးရပါတယ္။ ဖြံ႔ၿဖိဳးၿပီး ငွက္ဖ်ား ပိုးရွိတဲ့ျခင္ အကိုက္ခံရမွသာ လူ႔ကိုယ္ထဲ ငွက္ဖ်ားပိုး ေတြေရာက္ၿပီး ငွက္ဖ်ားေရာဂါကူးစက္ ျပန္႔ပြါးပါတယ္။
စိတ္၀င္စားစရာ အေၾကာင္းတစ္ခုက ကိုယ္၀န္ရွိတဲ့ျခင္မကသာ သူ႔ရင္ေသြးေတြအတြက္ လိုအပ္တဲ့ေသြးကို စုပ္ရတာပါ။ ျခင္အထီးေတြက ေသြးမစုပ္ပါဘူး။ ေသြးစုပ္ထားတဲ့ ျခင္မဟာသူ႔ကိုယ္ႀကီး ေလးေနလို႔လႈပ္ရွား မႈ မသြက္လက္တာေၾကာင့္ ရိုက္လို႔ လြယ္ၿပီး၊ ေသြးစုပ္ရင္းနဲ႔ ေသၾကရတာပါ။
No comments:
Post a Comment